ทุนอุดหนุนการวิจัยงบประมาณเงินรายได้ ประเภททุนส่งเสริมอาจารย์และนักวิจัยปีงบประมาณ 2565
สังเคราะห์และถอดบทเรียนจากงานวิจัยเรื่อง “ความหลากหลายทางชีวภาพของออสตราคอดในอ่างเก็บน้ำ หนองบัว อ.กันทรวิชัย จ.มหาสารคาม “
ทุนอุดหนุนการวิจัยงบประมาณเงินรายได้ ประเภททุนส่งเสริมอาจารย์และนักวิจัยปีงบประมาณ 2565
รศ.ดร.สุคนธ์ทิพย์ เศวตนลินทล (ผู้เรียบเรียง)
ภาควิชาชีววิทยา คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม
ออสตราคอดเป็นไรน้ำที่จัดอยู่ในกลุ่มเดียวกับกุ้ง กั้ง ปู คือซับไฟลัม ครัสตาเชีย (subphylum Crustacea) ตัวเต็มวัยส่วนใหญ่มีขนาดประมาณ 1 มิลลิเมตร ตัวประกอบด้วยเปลือกสองเปลือกประกบกันคล้ายหอยสองฝา สามารถพบได้ทั้งในน้ำจืดและน้ำทะเล และบางชนิดดำรงชีวิตในแหล่งที่อยู่บนบกที่เปียกชื้น ซึ่งเป็นแหล่งที่อยู่แบบกึ่งบก (semi-terrestrial habitat) ออสตราคอดเป็นองค์ประกอบสำคัญในระบบนิเวศแหล่งน้ำ โดยส่วนใหญ่ทำหน้าที่เป็นผู้บริโภคขั้นที่ 1 หรือผู้ย่อยสลายซากพืชซากสัตว์ ชนิดและปริมาณของ ออสตราคอดจึงมีผลต่อพืชและสัตว์ที่เป็นอาหารของออสตราคอด ตลอดจนการย่อยสลายซากพืชซากสัตว์ในระบบนิเวศแหล่งน้ำ ปัจจุบันมีการนำออสตราคอดมาใช้ประโยชน์ในหลายๆด้าน เช่น ใช้ในการศึกษาทางด้านวิวัฒนาการ ใช้เป็นตัวอย่างในการศึกษารูปแบบการสืบพันธุ์ ทั้งการสืบพันธุ์แบบอาศัยเพศ และแบบไม่อาศัยเพศ การศึกษาไรน้ำออสตราคอดที่ได้จากแหล่งที่อยู่ที่หลากหลายมากขึ้นจะทำให้มีความเป็นไปได้สูงว่าจะพบจำนวนชนิดเพิ่มมากขึ้น
อ่างเก็บน้ำหนองบัว อ.กันทรวิชัย จ.มหาสารคาม เป็นแหล่งน้ำที่สำคัญแห่งหนึ่งของจังหวัด โดยมีความสำคัญหลายด้าน ทั้งด้านระบบนิเวศ โดยเป็นแหล่งอาศัยของนกเป็ดน้ำอพยพ ด้านการประมง เป็นแหล่งหาปลาของชาวบ้านในพื้นที่ ด้านการท่องเที่ยว เป็นแหล่งท่องเที่ยวที่สำคัญแห่งหนึ่งของจังหวัดมหาสารคามเนื่องจากมีทิวทัศน์ที่สวยงาม
จากการศึกษาไรน้ำออตราคอดในอ่างเก็บน้ำหนองบัวที่เก็บตัวอย่างระหว่างเดือนตุลาคม 2564 และมกราคม 2565 ทำให้ค้นพบออสตราคอดชนิดและสกุลใหม่ของโลก ได้แก่ Martensina thailandica gen. et sp. nov. ซึ่งมีลักษณะที่แตกต่างจากออสตราคอดวงศ์ย่อยอื่นๆ ในวงศ์ Cyprididae จึงได้ตั้งเป็นวงศ์ย่อยใหม่ของโลก คือ Martensininae subfam. nov. การค้นพบในครั้งนี้นอกจากแสดงให้เห็นว่าไรน้ำออสตราคอดในประเทศไทยมีความหลากหลายสูงแล้ว ยังแสดงให้เห็นว่าอ่างเก็บน้ำหนองบัวเป็นแหล่งน้ำที่มีความโดดเด่น โดยมีความหลากหลายของไรน้ำออสตราคอดและเป็นแหล่งที่อยู่ของออสตราคอดกลุ่มใหม่ของโลก ที่ไม่พบในพื้นที่อื่นของโลก จึงควรมีการจัดการแหล่งน้ำเพื่อการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ และการใช้ประโยชน์จากแหล่งน้ำอย่างยั่งยืน
เอกสารอ้างอิง
Martens, K. & Savatenalinton, S. 2011. A subjective checklist of the Recent, free-living, non-marine Ostracoda (Crustacea). Zootaxa. 2855: 1–79.
Savatenalinton, S. & Suttajit, M. 2016. A checklist of recent non-marine ostracods (crustacea: ostracoda) from Thailand, including descriptions of two new species. Zootaxa. 4067(1): 001-034.
Savatenalinton, S. 2022. Martensina thailandica gen. et sp. nov. a freshwater ostracod representing a new subfamily of Cyprididae, Martensininae subfam. nov. (Crustacea: Ostracoda) from Thailand. European Journal of Taxonomy. 836: 1–22.
ชื่อผู้เรียบเรียง รศ.ดร.สุคนธ์ทิพย์ เศวตนลินทล
ที่อยู่ ภาควิชาชีววิทยา คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม
เบอร์โทรศัพท์ 043-754245 ต่อ 1123 E-mail [email protected]
